70 jaar bikini als emancipatiemodel

Er zijn weinig kledingstukken die zo’n revolutionaire invloed op ons kledinggedrag hebben gehad als de bikini. Het tweedelig badpak werd voor het eerst in 1946 op de Parijse catwalk gepresenteerd door de Franse auto-ingenieur Louis Réard. Het was niet zijn creatie maar wel deze van de Parijse modeontwerper Jacques Heim, die zijn concept al in 1932 had bedacht, geïnspireerd als hij was door mozaïeken uit de 4de eeuw na Christus in de Villa Romana del Casale in het Siciliaans bergstadje Piazza Amerina. 

Het oorspronkelijk ontwerp van Jacques Heim bestond uit een onderstuk en bovenstuk, gemaakt uit wol. Het onderstuk bedekte aanvankelijk nog de navel, maar in 1946 verkleinde de ontwerper het kledingstuk waarbij ook de navel zichtbaar werd. Het werd als een onzedig kledingstuk beschouwd en de ontwerper vond geen modellen die zich wilden tooien met zoveel naakt op de catwalk. Om zijn ontwerp toch op de catwalk te krijgen deed de ontwerper een beroep op de 19-jarige Micheline Bernardini, een naaktdansers uit het revuetheater Casino van Parijs. Zij poseerde met de onthullende creatie oor het eerst op 5 juli 1946 in het (toen) mondaine zwembad Molitor van Parijs. 

In de ban van het Vaticaan en Hollywood
Jacques Heim gaf zijn creatie de naam “bikini”, genoemd naar het eiland Bikini, waar kort daarvoor een atoombom was getest. Voor hem was de bikini een ‘anatomische bom’. Met deze slogan trachtte hij zijn creatie op de kaart te zetten. Maar de maatschappij was (nog) niet bereid zoveel bloot aanvaardbaar te vinden. Badpakken bestonden in die periode uit lichaam volledig bedekkende stoffen, die de lichaamsvormen benadrukten. De Australische actrice (uit de stomme film) Annette Kellerman werd al door de Amerikaanse politie opgepakt omdat ze zo’n nauwsluitend, eendelig en als obsceen beschouwend badpak droeg, waarmee de benen en de armen deels bloot waren. De rechter liet alleen het dragen van dit eendelig badpak toe op voorwaarde dat – eenmaal uit het water – de draagster over het badpak een mantel droeg.

Het waren – voor onze huidige beschaving – preutse tijden. De weerstand op de bikini was dan ook zeer groot. Vele landen verboden het dragen ervan, onder meer omdat het Vaticaan in haar krant L’Osservatore Romano de wansmakelijkheid van het kledingstuk benadrukte. Het preutse Hollywood , onder druk gezet door verschillende religieuze genootschappen, sprak evenzeer zijn afkeer uit. Op grond van de Hayes Code van 1930. Deze gedragscode voor de filmindustrie bepaalde dat geen beeld mocht worden geproduceerd dat de morele waarde van de mensen bij het zien ervan, zou verlagen. Zo werden bijvoorbeeld ook bedscènes in films verboden als er tussen twee lichamen geen laken of deken aanwezig was. De Hayes Code werd pas opgeheven – onder druk van de veranderende mentaliteit in de maatschappij – in 1965. 
Ook in Spanje werd de bikini verboden. De burgemeester van Benidorm vroeg in 1953 toestemming aan Generaal Franco om het bikini-verbod op te heffen voor zijn badstad.

De Miss World-verkiezing begon als bikiniwedstrijd maar werd verplicht het gebruik van bikini’s niet langer toe te laten. Vanaf 1965 werd het verbod op het tonen van bikini’s in Amerikaans films opgeheven. 

Pin-ups en filmsterren
In Europa was men ondertussen wel al iets toleranter geworden met betrekking tot het dragen en tonen van een bikini als badpak of strandkledij. In 1953 poseerde Brigitte Bardot tijdens het Filmfestival van Cannes op het strand in bikini en dat heeft heel de wereld geweten. Het stond in alle kranten magazines. Brigitte Bardot werd het meest nageaapte vrouwelijk model, zowel voor wat haar kleding als haar kapsel betreft. Zij kreeg navolging in het dragen van een bikini door internationale filmsterren zoals Marilyn Monroe, Rita Hayworth, Sophia Loren, Claudia Cardinale, Raquel Welsh en vele andere filmiconen van dat ogenblik. 

De bikini stond in die tijd voor de emancipatie van de vrouw, de verlossing van de vooroordelen dat vrouwen zich niet aantrekkelijk mochten maken. 

Toen Ursula Andress in 1962 in de James Bond film Dr. No plots uit het exotisch water tevoorschijn kwam in een witte bikini, aangevuld met een heupmes om vissen en schelpdieren te grijpen, was de trend helemaal gezet. Ursula kreeg zelfs de koosnaam Undress in plaats van Andress. De verschijning was dan ook spectaculair binnen het tijdbeeld van die jaren. Later zou het tafereel gedeeltelijk herdaan worden met Halle Berry in de Bond-film Die Another Day in 2002. 

De bikini werd ondertussen een modeartikel dat door iedereen aanvaard werd. Het Amerikaanse sporttijdschrift Sports Ilustrated maakte er een gewoonte van bekende atleten (en anderen) in bikini te tonen op de cover. Een aanpak die weldra over gans de wereld overgenomen werd, ook in Vlaanderen waar sommige bladen zich specialiseerden in badpakkenspecials die voornamelijk rond het dragen van bikini door bekende mensen opgebouwd werden. Onze eigen Véronique Decock heeft er ongetwijfeld een deel van haar populariteit aan te danken.

Vandaag is het dragen van een bikini al lang geen sensatie meer op zich. Jaarlijks worden nieuwe modellen en nieuwe kleuren geïntroduceerd waarbij het badpak eerder een lingeriemodel geworden is. De meeste modebedrijven brengen elk jaar een nieuwe collectie uit. Het product heeft al lang – binnen onze Westerse beschaving – de schandaalsfeer overstegen. In de wens om altijd meer verder te gaan in het doorbreken van taboes, heeft de bikini geen plaats meer. Wel de creatie van Rudi Gernreich die in 1964 voor de dag kwam met de grensverleggende “monokini”.