Axel Enthoven ontwerpt huis voor de vergrijzing

“Ik heb haar op mijn hoofd en Axel Vervoordt op zijn tanden”, grinnikt Axel Enthoven wanneer we hem vertellen dat Ambassadeurs de boeiende carrières van hemzelf en van zijn generatie- en voornaamgenoot naast elkaar wil leggen, op zoek naar parallellen of net grote verschillen. “Neen, alle gekheid op een stokje. Ik heb veel respect voor Axel Vervoordt. Hij heeft een ongelooflijke smaak en enorm veel durf”, gaat Enthoven verder. 

Er zijn duidelijke verschillen tussen interieurontwerper en antiquair Axel Vervoordt en designer Axel Enthoven. Axel Vervoordt werkt hoofdzakelijk voor particulieren, terwijl Axel Enthoven voor bedrijven ontwerpt en Axel Vervoordt heeft in zijn werk veel respect voor het verleden, terwijl Axel Enthoven zich naar de toekomst richt, maar passie en schoonheid zijn dan weer pijlers die we bij beide Axels terugvinden. Voor buitenstaanders was het verschil tussen beiden blijkbaar niet altijd duidelijk want Axel Enthoven vertelt dat zij in het verleden meer dan eens elkaars post in hun brievenbus vonden.

Axel Enthoven werd geboren in Antwerpen op 16 augustus 1947. Hij studeerde aan de Academie voor Industriële Vormgeving in Eindhoven, waar hij de opleiding ‘Industrial Design’ volgde. Hij behaalde daarna ook nog een diploma aan het Salesian Technical College in Tokyo (Japan) en volgde later nog ingenieursstudies in Ohio (Verenigde Staten). Sinds 1970 werkt hij als ontwerper, eerst als zelfstandige, later in het bureau dat hij opricht en waarin vandaag achttien medewerkers actief zijn. Naast het kantoor in Antwerpen, zijn er ook kantoren in Frankrijk en in Zuid-Korea. Rond deze tijd verhuist het Antwerps kantoor naar het voormalige AWW-gebouw aan de Mechelsesteenweg. Axel Enthoven en zijn team hebben door de jaren verschillende prijzen in ontvangst mogen nemen en dit jaar werd de ontwerper nog verkozen tot ‘Figuur van het jaar’ tijdens de Nacht van de KMO. Axel Enthoven was tevens professor en hoofd van de afdeling ‘Mens & Mobiliteit’ aan de Eindhovense Academie voor Industrieel Design. 

Het zal in de genen zitten

Hadden uw ouders al vroeg in de gaten dat u een creatieve richting zou uitgaan, of is de interesse er pas later gekomen?

Axel Enthoven: Vanaf mijn twaalfde levensjaar wist ik dat ik een creatieve kant zou opgaan. Het is dankzij mijn oom geweest dat ik voor het beroep van ontwerper heb kunnen kiezen. Hij was de stichter van Arpic, nu Atlas Copco, en voor de bouw van zijn compressoren werkte hij samen met ontwerpers. Mijn ouders hadden eerder een beroep als advocaat voor ogen voor mij. Designers beschouwden zij als kunstenaars, met een onzeker bestaan. Maar mijn ouders waren wel intelligent genoeg om te weten dat het belangrijk is dat je doet wat je graag doet. Het zou voor mij ofwel het ontwerpen, ofwel de cinematografie worden. Heel leuk is dat mijn zoon gekozen heeft voor de filmwereld. (Geoffrey Enthoven is regisseur van onder andere Hasta la Vista, Meisjes en Vidange Perdue, red.). Of dat straf is? Dat zit in de genen, toch? Het kunstzinnige zit eerder langs de kant van mijn moeder in de familie, met schilders en binnenhuisarchitecten. Langs vaders kant telt de familie eerder industriëlen en handelaars.

U bent ondertussen al ettelijke jaartjes aan het ontwerpen. Ontwerpt u vandaag, door het feit dat nieuwe technologieën en innovaties elkaar steeds sneller opvolgen, op een andere manier dan vroeger? ICT heeft een grote impact op het proces van het ontwerpen, maar vast ook op de ontwerpen zelf?

Axel Enthoven: We ontwerpen tegenwoordig in een enorm versneld tempo en veel meer in de diepte. Het grote verschil met vroeger is dat het nu teamwork geworden is, terwijl het vroeger een eenmansactiviteit was. Design op zich is ook veel complexer en ruimer geworden. We spreken vandaag van servicedesign, genderdesign, ergonomisch design, ecodesign,… en daarnaast worden we ook veel zwaarder dan vroeger belast met marketing. Er zijn vandaag zoveel elementen met ons vak verbonden, dat design gewoonweg niet meer door één persoon kan geglobaliseerd worden.

 

Dan werken er binnen uw team mensen met uiteenlopende profielen?

Axel Enthoven: Zeer zeker. Zelfs psychologen, antropologen,… worden tegenwoordig op tijd en stond geconsulteerd. Het gaat heel ver. Ten tijde van Henry Van de Velde was ontwerpen een eenmansactiviteit. Van de Velde nam bij zijn ontwerpen en gebouwen alles voor zijn rekening, tot de deurkruk en het porselein toe. Vandaag heb je voor alles aparte specialisten, ook in de bouw. Je hebt specialisten in klimaatbeheersing, verlichting, tuinarchitectuur, kleuren,… Alles is veel professioneler geworden.

 

Hebben ervaring en leeftijd een invloed op het ontwerpen?

Axel Enthoven: Met ouder worden, komt er steeds meer ervaring bij, maar dat werkt in twee richtingen. Ervaring kan namelijk stimulerend, maar ook blokkerend werken, in de zin dat je minder op gevoel gaat werken en meer veiligheidsnormen gaat inbouwen. Je bent immers verantwoordelijk naar je klanten toe. Je ontwerpen moeten meteen successen zijn. Tegenover architecten hebben ontwerpers het grote voordeel dat er eerst prototypes kunnen worden gemaakt, waarna marketingcontrole wordt gedaan. Wanneer een architect een gebouw tekent, moet dat meteen goed zijn. Een architect heeft geen recht op vergissingen. Maar zoals ik zei werkt ervaring ook stimulerend. Je creëert na een tijd een methodologie. Je weet hoe je een probleem moet aanpakken en je hebt ook feedback van de mensen uit je team. Maar het creatieve blijft sowieso in je genen zitten, hoe oud je ook bent. Daar denk je zelfs niet over na. Dat zou hetzelfde zijn als je jezelf zou afvragen of iets mooi moet zijn. Dat is een vanzelfsprekendheid.

 

Dit huis ontwerp ik uit opportunisme

 

U bent momenteel bezig met het concept en de bouw van een huis, gericht op senioren. Kunt u daar iets meer over vertellen?

Axel Enthoven: Het gaat om een huis waar met de vergrijzing in het achterhoofd mensen veel langer in zullen kunnen blijven wonen. Met het ouder worden, steken allerlei probleempjes de kop op: vermindering van mobiliteit, verminderd zicht, sneller vallen,…, dus moet je voorwerpen en meubels afronden, erop letten dat er geen opstapjes zijn, erop toezien dat wanneer je een kast opentrekt, je meteen goed ziet wat er allemaal in zit. Neem nu de badkamer. Hoeveel baden hebben een antislipbodem? Hoeveel kranen zijn er afgerond? Het in- en uitstappen in een bad is vandaag geen sinecure, maar je verlegt het probleem slechts en je lost het niet op wanneer je dan maar een douche installeert. Dit huis ontwerp ik uit opportunisme (glimlacht), omdat ik zelf stilaan wat ouder word. Door mijn leeftijd ben ik op dat vlak geloofwaardig. Jonge designers zijn met zulke dingen niet bezig. Ze vinden dat niet sexy. Je ontwerpt heel vaak voor je eigen generatie, meer en meer. Voor kinderen zou ik zeker nog dingen kunnen ontwerpen, maar voor jongeren ligt het iets moeilijker. Dat is een volledig andere generatie, maar daarvoor hebben we jonge ontwerpers in ons team. We vullen elkaar goed aan.

 

Wat maakt of een nieuw product succesvol is of niet?

Axel Enthoven: Er zijn veel factoren die daarvoor verantwoordelijk zijn. Eerst en vooral is er een juiste timing nodig, daarnaast ook een juiste prijs, een juiste communicatie, een juiste distributie. Dat moet allemaal kloppen. Het is als een lotje van de loterij. Het is voldoende dat er een nummertje niet klopt, en het wordt een flop.

 

Al eens meegemaakt?

Axel Enthoven: Natuurlijk, niemand is onfeilbaar. Maar vandaag zijn er methodes om voorafgaandelijk te testen en te checken of een product succesvol wordt of niet. Je weet ondertussen ook welke fabrikant goed is om een bepaald product te ontwikkelen, of een product aan het DNA van een fabrikant beantwoordt. Merk je dat een bepaald product voor een fabrikant te hoog gegrepen is, moet je hem daarop durven aanspreken.

Producten met een iconische waarde

Wat vindt u zelf uw mooiste of indrukwekkendste realisatie?

Axel Enthoven: Wat ik het indrukwekkendste vind, is het aantal ontwerpen dat we hebben gemaakt. We gaan stilaan naar de 2000 ontwerpen en elk product heeft zijn eigen geschiedenis. Het product dat het meest internationaal in the picture is geweest, is toch wel de BOVA-bus. Ik denk ook aan de tram van Brussel… Dat zijn producten die een iconische waarde hebben gekregen.

 

Waar haalt u uw inspiratie?

Axel Enthoven: Uiteindelijk weet je niet waar je de inspiratie haalt, want vandaag zijn er enorm veel communicatieopportuniteiten: dagbladen, magazines, de televisie, de beurzen die je bezoekt,… je wordt eigenlijk bijna constant overvoed. Op een bepaald ogenblik moet je de kennis en de ervaring hebben om sluizen te kunnen zetten.

 

U bent een voorbeeld voor onze hedendaagse economische samenleving, want de pensioengerechtigde leeftijd hebt u aan uzelf voorbij laten gaan. Hoe ziet u de toekomst van uw bedrijf?

Axel Enthoven: Ik heb heel goede mensen en ik heb ook de nodige voorzorgsmaatregelen genomen opdat er goede opvang is. Mijn rol wordt ook steeds meer om backstreet te spelen en mijn mensen en het bedrijf naar voor te brengen. Dat is ondertussen geregeld. We hebben ook de naam van het bedrijf veranderd. Enthoven Associates wordt Yellow Window, dat is de naam die kosmonauten vanuit de ruimte aan België geven. Deze naam is minder persoonsgebonden en klinkt internationaler dan Enthoven Associates.

 

Is het niet moeilijk om steeds meer backstreet te gaan?

Axel Enthoven: Dat is extreem moeilijk. Ik heb gelukkig voldoende autokritiek om mezelf in vraag te stellen en me af te vragen of ik iets al dan niet nog zelf zou ontwerpen. Daarnaast is er de confrontatie met je klanten, die steeds jonger worden en daar moet je verstandig mee omgaan. Mensen van dezelfde generatie komen veel beter met elkaar overeen. Zo zal ik mij zelf meer op klanten richten die meer mijn leeftijd benaderen en laat ik de jonge wolven van ons team meer met hun leeftijdsgenoten samenwerken. Vandaag is er ook een heel andere manier van netwerking. De jeugd van vandaag netwerkt op een heel andere manier dan toen ik jong was.

 

Waaraan moeten uw medewerkers voldoen?

Axel Enthoven: Het belangrijkste is dat ze luisterbereidheid tonen en ambitie hebben. Ik besef dat dat twee dingen zijn, die niet altijd met elkaar in overeenstemming zijn, maar dat is toch de essentie. Ze moeten ook het werk graag doen. Wat ik ook belangrijk vind is dat ze kennis hebben van cultuur. Je zit immers in een maatschappelijk kader en je dient bepaalde gedragsnormen te hanteren. Respect is ook heel belangrijk, voor je klanten, maar ook voor je collega’s.

 

Is er een verschil in het ontwerpen voor bedrijven en voor overheden?

Axel Enthoven: Er is een gigantisch verschil. Bij publiek transport bijvoorbeeld. Wanneer een fabrikant je opdraagt om een nieuw concept voor een trein of een tram te maken, wordt de prijs in principe als de belangrijkste factor vooropgesteld. Een fabrikant durft vaak niet te innoveren omdat hij riskeert dat hij daardoor de mogelijke vermeerdering van de prijs nooit zal kunnen waarmaken. Wanneer je voor de overheid werkt, dan ben je natuurlijk gehouden aan de prijscontrole, maar kan je wel innoveren ten voordele van de kwaliteit van het product. Het is soms interessanter voor ons om voor de operator te werken, in plaats van voor de fabrikant, die de trein of de tram moet produceren, omdat de eisen dan soms veel hoger mogen zijn. Voor consumptiegoederen gelden andere normen. Daar haalt de marketing in principe de overhand en die kan je dan weer ietwat sturen.

 

Ambassadeurs is een blad voor bedrijfsleiders die ook tijd maken om te genieten van het leven. Waarvan kan u genieten?

Axel Enthoven: Ik ben een echte Bourgondiër en houd dus van lekker eten en drinken. Maar ik geniet tegenwoordig ook van stilte. Dat heeft misschien te maken met het afnemen van mijn gehoorvermogen. Op drukke, lawaaierige bijeenkomsten, kan ik niet goed meer dialogeren. Daarom dat ik de stilte zo kan appreciëren. Daarnaast kan ik ook van ruimte genieten en ik houd heel veel van de natuur.